Ερώτημα καίριο, πρωταρχικό.
Μπορεί ένας μη ειδικός, να ασχοληθεί, ερασιτεχνικά θα έλεγα, με θέματα ειδικών επιστημών και αντίστοιχων εμπειριών;
Επειδή λοιπόν σκοπεύω να το κάνω σπεύδω να δώσω κάποια εξήγηση. Όπως και από τον τίτλο του Σημειώματος αυτού προκύπτει σκοπεύω να μεταφέρω εδώ δυο εμπειρίες, που μου προκάλεσαν ενδιαφέρον, τόσο ώστε να τις μοιραστώ με τους επισκέπτες των Σημειωμάτων. Είναι αυτονόητο πως δεν διεκδικώ, πρωτοτυπία, επιστημονική προσέγγιση, ούτε καν ορθή ορολογία, στα όσα θα περιγράψω. Για όλα αυτά ζητώ κατανόηση.
Το πρώτο περιστατικό λοιπόν.
Ο Βασίλι Γκριγκόριεβιτς Μπάρσκι, ένας Ρώσος περιηγητής - προσκυνητής στην «χριστιανική Ανατολή» στις αρχές του 18ου αιώνα, άφησε πίσω του ένα πολύτιμο χειρόγραφο των περιηγητικών του εντυπώσεων, καθώς και μια σειρά σχεδίων και ζωγραφικών πινάκων, των τόπων που επισκέφτηκε.
Αναχώρησε από το Κίεβο το 1723, σε ηλικία 22 χρόνων και επέστρεψε πάλι στην πατρίδα του μετά από ένα ταξίδι κινδύνων, περιπετειών και αφάνταστων ταλαιπωριών, που κράτησε 24 ολόκληρα χρόνια,το 1747. Έζησε μόλις 35 ημέρες στο πατρικό του σπίτι για προφτάσει να ολοκληρώσει τις περιηγητικές του εντυπώσεις και πέθανε, χωρίς να ζήσει το παραμικρό από την αναγνώριση που του έγινε στην συνέχεια
Η περιήγησή του που άρχισε από την κεντρική Ευρώπη, την Βιέννη, συνεχίστηκε στην Βενετία, την Ρώμη, την Ελλάδα, τους Αγίους Τόπους, την Κωνσταντινούπολη και το Αγιον Όρος.
Τα όσα περιγράφει λοιπόν και τα όσα αποτύπωσε με τα ιδιόρρυθμα σχέδιά του, αποτελούν ιστορικά ντοκουμέντα τεράστιας αξίας, κυρίως γιατί υπήρξε σχολαστικός και λεπτομερής στις περιγραφές τόπων, πόλεων, κτιρίων, συνηθειών, προσωπικοτήτων της εποχής.
Καθώς υπήρξε και βαθύτατα θρησκευόμενος, -από ένα σημείο και μετά έγινε μοναχός-, το χειρόγραφό του «περιηγήσεις στους αγίους τόπους της ανατολής» και οι διηγήσεις του αντιμετωπίστηκαν στα πρώτα χρόνια μετά τον θάνατο του, ως θρησκευτικά «διαπαιδαγωγικά» κείμενα και έτσι οδήγησαν σε αναπαραγωγή τους και στην συνέχεια την έκδοσή τους με πρωτοβουλίες θρησκευτικών κυρίως αρχών, τοπικών ηγεμόνων και πριγκίπων.
Όπως γράφει ο πρώτος εκδότης των περιηγήσεων, ο Βασίλι Γκρηγκόριεβιτς Ρούμπαν, «τα ταξίδια του Μπάρσκι δεν θα ερχόταν στο φως, αν τυχαία δεν τα έβλεπε ο εκλαμπρότατος Πρίγκηψ της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Κόμης Γκρηγκόρη Αλεξάνδροβιτς Πατιόμκιν, ο οποίος, βλέποντας την μεγάλη ωφέλεια και την χρησιμότητά του για την κοινωνία με ευλάβεια και πατριωτισμό θεώρησε το έργο άξιο εκδόσεως»
Την σκέψη αυτήν του Πατιόμκιν, «ενέκριναν και τα μέλη της Ιεράς διοικήσεως της συνόδου, οι Αγιότατοι Αρχιεπίσκοποι: Γαβριήλ του Νόβγκοροντ και Αγίας Πετρούπολης, Πλάτων Μόσχας και Καλούγκας, ο Ιννοκέντιος του Πσκωφ και Ρήγας».
Ήταν λοιπόν αναμενόμενο, αφού τέτοια διάσταση δόθηκε στα «απομνημονεύματα» και κατά την συνήθεια της εποχής, να επιχειρηθεί κατά την έκδοση ένας «εμπλουτισμός» καθώς συγκεντρώνοντας διάφορους χειρόγραφους κώδικες, που είχαν στο μεταξύ παραχθεί, συνάντησε προσθήκες και αφηγήσεις, που δεν υπήρξαν στο πρωτότυπο, αλλά και ο ίδιος ο Ρούμπαν φαίνεται πως επιχείρησε να «συγγράψει» κυριολεκτικά το κείμενο του Μπάρσκι, υπηρετώντας συχνά σκοπιμότητες και τάσεις της εποχής του.
Να πως δικαιολόγησε το έργο που τελικά προέκυψε από τις επεμβάσεις του:
«Δεν είναι άπρεπο, ν αναφέρουμε τις αλλαγές που έγιναν σε μερικά μέρη, όταν τυπώνονταν αυτό το βιβλίο, σε σύγκριση με το πρωτότυπο, όποιος έχει διαβάσει το πρωτότυπο αναμφίβολα θα το προσέξει. Οι αλλαγές αυτές έγιναν, κατά το πλείστον, σε αφηγήσεις που αναφέρονται ήδη σε άλλα εκκλησιαστικά, ή λαϊκά ρωσικά βιβλία, γι αυτό και αφαιρούνται, για να μην πλήττουν οι αναγνώστες, στους οποίους οι ιστορίες αυτές είναι ήδη γνωστές. Σε πολλά όμως μέρη έγιναν προσθήκες από διάφορα ιστορικά, γεωγραφικά και ταξιδιωτικά βιβλία» ...
Αργότερα και μετά την κυκλοφορία του βιβλίου κάποιος Μητροπολίτης έγραψε σχετικά:
«Οι αναγνώστες λυπούνται που ο Ρούμπαν αφαίρεσε από το πρωτότυπο πολλές αφηγήσεις και αντί να δίνει στους αναγνώστες αυτά που έγραψε ο Μπάρσκι, τους παραπέμπει, για παράδειγμα, στη γεωγραφία του Μπίνσεγκοφ, στα μεταφρασμένα από την εγκυκλοπαίδεια άρθρα, κ. ά.» ...
Μπορεί έτσι κάποιος να αντιληφθεί την έκταση των αλλοιώσεων που επήλθαν και φυσικά έκαναν «αγνώριστο» το περιεχόμενο του χειρογράφου του Μπάρσκι.
Ο βιογράφος του Μπάρσκι Νικολάϊ Μπαρζουκώφ, ο οποίος και εξέδωσε αργότερα το αυθεντικό κείμενο των «απομνημονευμάτων», παραθέτει κάποια σχετικά παραδείγματα των επεμβάσεων του Ρούμπαν
Γράφει λοιπόν ο Μπάρσκι: «Και μου έστειλε στο λιμάνι τούρκο γενίτσαρο, που τον υπηρετούσε»
Στο δικό του κείμενο ο Ρούμπαν έγραψε
«Και έστειλε (ο πρέσβης Βεσνιακώφ) σε μένα, στην παραλία, τον ρώσο φοιτητή Βασίλη Στεφάνωφ, γιο του Ρουμπάνωφ και μαζί του ένα γενίτσαρο»..
«Και έστειλε (ο πρέσβης Βεσνιακώφ) σε μένα, στην παραλία, τον ρώσο φοιτητή Βασίλη Στεφάνωφ, γιο του Ρουμπάνωφ και μαζί του ένα γενίτσαρο»..
Και παρακάτω ο Μπάρσκι:
« Αυτό δεν το βρίσκουμε και η ίδια περιγραφή είναι γραμμένη στα ελληνικά και ευρίσκεται όχι στο κείμενο, αλλά στο συμπλήρωμα».
Και ο Ρούμπαν μεταφέρει:
"Τώρα για την περιέργεια του Αναγνώστη, σου αναφέρω ό,τι αντέγραψα από διάφορα ελληνικά και άλλα βιβλία, που περιέχουν την περιγραφή των τίμιων χριστιανικών εκκλησιών σ αυτή την κάποτε ορθόδοξη και ακμάζουσα πόλη, από τις οποίες μείναν μόνο λίγες. Ακουσε γι αυτές σύντομα» ...
Σε κάποιο σημείο των εντυπώσεών του από την Κωνσταντινούπολη ο Μπάρσκι κάνει μια περιγραφή 17 σειρών. Στο κείμενο του Ρούμπαν αυτές έγιναν ...65 με περιγραφές και πλοκή μυθιστορήματος!...
Τι ακολούθησε μετά, ώστε σήμερα να μπορεί το πολύτιμο αυτό έργο, για την μετάφραση και ταυτοποίηση του οποίου ο αείμνηστος Ακαδημαϊκός Παύλος Μυλωνάς αφιέρωσε 10 χρόνια μελέτης και επισκέψεων στο Αγιο Όρος, να εκδοθεί με το αυθεντικό του περιεχόμενο από την Αγιορειτική Εστία, το περιγράφει ο επιμελητής της πρώτης, «καθαρής» από παρεμβάσεις, εκδόσεως και βιογράφος του Μπάρσκι Νικολάϊ Μπαρσουκώφ:
«Το 1882, στην Αγία Πετρούπολη, ιδρύθηκε η Ορθόδοξος παλαιστινιακή Κοινότητα και ανανέωσε την μνήμη του Μπάρσκι. Μόλις ιδρύθηκε η Κοινότητα, έθεσε ως ένα από τους σκοπούς της δράσεως της, την έκδοση των περιηγήσεων του Μπάρσκι στους Αγίους Τόπους της Ανατολής, στην άρτια μορφή τους και αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί η έκδοση του Μπάρσκι σύμφωνα με τα πρωτότυπα χειρόγραφά του. Η Αυτού Αυτοκρατορική Υψηλότης Μεγάλος Πρίγκηπας Κύριος Σεργκέϊ Αλεξάνδροβιτς, Αύγουστος Πρόεδρος της Κοινότητας, με πολλή σοβαρότητα αντιμετώπισε την έκδοση του Μπάρσκι και ο ίδιος προσωπικά απευθύνθηκε στον Κόμη Α.Σ. Ουβάσρωφ να παρουσιάσει το πρωτότυπο χειρόγραφο στην παλαιστινιακή Κοινότητα για όσο χρειαζόταν για την έκδοση. Ο μακαρίτης κόμης Αλεξέϊ Σεργκέγιεβιτς παρουσίασε το χειρόγραφο στην Αυτοκρατορική Δημόσια Βιβλιοθήκη. Με την ίδια προθυμία δόθηκαν στην Κοινότητα και άλλοι κώδικες των ταξιδιών του Μπάρσκι από τον αγιότατο Βιτάλη της Μονής του Κιέβου Μιχαήλοφσκη-Ζλαστοβέρχη και από τον πρύτανη του Αυτοκρατορικού πανεπιστημίου του Καζάν, όπως και το λεύκωμα των πρωτοτύπων σχεδίων από την Κοινότητα της Οδησσού των Ιστορικών Αρχαιοτήτων.
Η παρούσα έκδοση των «Περιηγήσεων του Μπάρσκι στους Αγίους Τόπους της Ανατολής» γίνεται από τα χειρόγραφα του Ουβάρωφ και μόνο τα χαμένα μέρη του πρωτοτύπου αναπληρώνονται από τους τρεις προαναφερόμενους κώδικες και αυτά τα συμπληρώματα τα υποδεικνύουμε συντετμημένες σημειώσεις».
Η παρούσα έκδοση των «Περιηγήσεων του Μπάρσκι στους Αγίους Τόπους της Ανατολής» γίνεται από τα χειρόγραφα του Ουβάρωφ και μόνο τα χαμένα μέρη του πρωτοτύπου αναπληρώνονται από τους τρεις προαναφερόμενους κώδικες και αυτά τα συμπληρώματα τα υποδεικνύουμε συντετμημένες σημειώσεις».
Αυτής της εκδόσεως την μετάφραση με την βοήθεια της Αλεξάνδρας Στεργιοπούλου, πραγματοποίησε ο Παύλος Μυλωνάς, ο οποίος ταξίδεψε και στο Κίεβο για να φωτογραφήσει τα πρωτότυπα σχέδια και του πίνακες του Μπάρσκι, στην δεκαετία του 1970.Συνεργάστηκε με τους γνωστούς Ρώσους επιστήμονες Φόνκιτς και Λεμπέτεβ, ώστε να επιβεβαιώσει την ορθή απόδοση ορολογιών κλπ, δεδομένου ότι ο Μπάρσκι έγραψε σε μια ιδιωματική γλώσσα, δεν πρόφτασε όμως να δει αυτό το έργο ζωής να φτάνει στην δημοσιότητα.
Είχε αποδώσει τεράστια σημασία στα σχέδια του Μπάρσκι και είχε εργαστεί σκληρά επιχειρώντας να ταυτοποιήσει τις περιγραφές με την κατάσταση των Μοναστηριακών συγκροτημάτων στην εποχή του. Γι αυτό και οι «Σημειώσεις» του, που θα συνοδεύουν την έκδοση, αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον από το Αγιο Όρος και τον επιστημονικό κόσμο.
Τώρα λοιπόν, με καθυστέρηση τριάντα χρόνων και προσπάθειες τεσσάρων χρόνων της Αγιορειτικής Εστίας, ετοιμάζεται η έκδοση των «περιηγήσεων» του Μπάρσκι, από τα Αρχεία της Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη, στα οποία κληροδοτήθηκαν τα αρχεία του Παύλου Μυλωνά, μεταξύ άλλων και ως απόδοση τιμής στο πολυσύνθετο έργο του αρχιτέκτονα-βυζαντινολόγου Παύλου Μυλωνά
http://agioritikesmnimes.pblogs.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου